مکتب فرانکفورت و بسط نظریه انتقادی

موسسه تحقیقات اجتماعی در دانشگاه فرانکفورت، اصطلاح نظریه ی انتقادی را ابداع کرد که زاییده ی شرایط ویژه ی اجتماعی و فرهنگی آلمان پس از جنگ جهانی اول است. نظریه ی انتقادی را مکتب فرانکفورت نیز نامیده اند، هر چند این دو مفهموم به یک معنی نمی باشد اما رابطه ای که میان این دو وجود دارد عموم و خصوص مطلق است. هدف نظریه پردازان مکتب فرانکفورت، ایجاد تغییرات سیاسی ، اقتصادی و فرهنگی برای جوامع سرمایه داری دوران خود بود، آنها قصد داشتند با کمک آثارشان و با افشای تضادهای زیربنایی جوامع طبقاتی، تحولات اجتماعی مثبت بیافرینند. نظریه ی انتقادی در مقابل نظریه ی سنتی ایجاد شده است که در واقع نظریه ی انتقادی برخلاف نظریه ی سنتی مجموعه ای از احکام و قضایا نیست، بلکه اساساٌ نوعی نگرش به واقعیت اجتماعی است؛ به عبارتی دیگر نظریه ی انتقادی را نمی توان برخلاف نظریه ی سنتی از متن واقعیت جدا کرد علاوه بر آن در نظریه ی انتقادی نفی جدایی بین نظر و عمل و همچنین نفی جدایی بین واقعیت و ارزش نیز وجود دارد. بطور کلی می توان بیان کرد که نظریه پردازان انتقادی مکتب فرانکفورت در انتقادهایشان بر پوزیتیویست، مارکسیست، فرهنگ و جامعه ی نوین اشتراک دارند. هابرماس با توجه به اینکه تا حدودی از اهداف اولیه ی مکتب فرانکفورت که در سخنرانی ابتدایی هورکهایمر مطرح شده بود دور شد اما بنظر چنین می رسد که وی در بازسازی این نظریه موفق عمل کرده است و دلیل تغییر برخی از اهداف بنظر میرسد که با مقتضیات زمانی همسو است. در آخر رساله چندین نقد هم بر مکتب فرانکفورت آوردیم که بنظر نقدهایی معقول بر این نحله ی فلسفی است.